Şamil | Kategoriler | Konular

Zakkum agacı

ZAKKUM AĞACI

Meyvesi acı bir cins ağaç, ağu
ağacı, cehennemde bitip acı meyvesi cehennemliklere
yedirilecek ağaç. Arap dilindeki adı "Şeceretü'z-zakkûm"dur.
Türkçe "zokum" olarak da telâffuz edilen Zakkum, (zıkkım)
halk dilinde "çok acı, zehir zemberek", "zehir
zıkkım" vb. deyimlerle günlük hayatımızda da
kullanılmaktadır. Yine Arap dilinde kelimenin aslı olan
"ez-Zakm", yemek, içmek, oburca yemek ve yutmak anlamlarına
geldiği gibi "Hurma ve kaymaktan yapılan yiyecek, zehirli,
tehlikeli yiyecek" manalarına da gelmektedir (İbn Manzûr,
Lisânü'l-Arab, Beyrut, 1968, XII, 268).

Zambakgiller (Apocynaceae) familyasından olan
Zakkum (Lat. Nerium oleander), Batı'da, güney Portekiz'den başlayarak
bütün Akdeniz sahilleri boyunca Suriye'de, batı ve güney
Anadolu'nun dere yataklarında yetişir. Ekseriyetle 2-3 bazan 5
m.'ye ulaşan, kışın yaprak dökmeyen sık
dallı bir bitkidir. Düşük dozlarda kalb kuvvetlendirici olarak
kullanılır, idrar söktürücü özelliği vardır (Pars
Tuğlacı, Okyanus, İstanbul, 1974, III, 3080). Yazın
çiçeklenen ve uzun bir çiçeklenme devresine sahip olan Zakkum'un
meyvesi bakla şeklindedir. Zehirli olduğundan insan ve hayvanlar
için tehlikelidir, süs bitkisi olarak saksılarda da
yetiştirilir.

Kur'ân-ı Kerîm'in dört sûresinde toplam 15
âyette (el-İsra, 17/60; es-Saffat, 37/62-67; ed-Duhan, 44/4346; el-Vâkıa,
56/51-55) zakkum kelimesi geçmektedir.

Allah Teâlâ zakkumun ismini zikrederek şöyle
buyurmaktadır: "Şüphesiz zakkum ağacı günahkârların
cehennemdeki yiyecekleridir. Zakkum ağacı erimiş maden
gibidir. İnsanların karnında tıpkı sıcak
suyun kaynaması gibi kaynar" (Ed-Duhan, 44/43-46). "İkram
olarak bu mu daha hayırlıdır? Yoksa, zakkum ağacı
mı? Şüphesiz biz onu, zalimler için bir bela kıldık.
O, Cehennemin dibinden çıkan bir ağaçtır. Onun
tomurcukları şeytanların başları gibidir.
Cehennemlikler bunlardan yerler ve karınlarını bunlarla
doyururlar. Sonra onlara, zakkum ağacının üzerine
içecekleri, kaynar su karıştırılmış içkiler
verilir" (es-Saffât, 37, 62-67) "Sonra siz, ey doğru
yoldan sapan ve hakkı yalanlayanlar! Siz, Cehennemde mutlaka zakkum
ağacından yiyeceksiniz. Karınlarınızı onunla
dolduracaksınız. Üzerine de susuz devenin içişi gibi
kaynar su içeceksiniz" (el-Vakıa, 56/51-55).

Açıkça ismi geçmemekle beraber İsra Sûresinin
60 âyetindeki, ... Ve Kur'ân'da lânet edilen ağacı biz ancak
insanlara bir fitne yaptık..." cümlesinde yer alan "lânet
edilen ağaç'ın Zakkum olduğunu savunan müfessirler vardır
(İbn Tefsir, Beyrut 1966, IV, 324; Fahruddin er-Râzi,
Mefâtihu'l-Gayb, İstanbul,1307, V, 609). Âyet-i kerîmedeki lanet,
genellikle bu ağaçtan yiyecek kâfirlere lânet manasına
geldiği gibi, Arapların zararlı ve hoşlanılmayan
yiyecekler için "mel'un" demelerine de bir işaret
vardır (İA., İstanbul 1988, XXX, 506). Bu ağaca lânetli
denmesinin bir diğer sebebi, cehennemliklerin onu Allah'tan bir
rahmet olarak değil, lânetlenmelerinin bir sembolü olarak
yemeleridir. Lanetlenen insanlar bundan yiyecek ve daha çok acı
çekeceklerdir (Mevdûdi, Tefhîmu'l-Kur îın, Türk. Çev.
İstanbul 1986, III, 3).

Zakkum, dindeki kullanılışı
dışında zehirli ve öldüren yiyecek manasını da
ifade eder. Kur'ân-ı Kerîm Zakkum'u genellikle "Cehennem halkına
eziyet çektiren yiyecek" olarak açıklamıştır.
Ahmed b. Hanbel'in İbn Abbas'tan naklettiği, "Cehennem
Zakkumundan bir damla yeryüzüne damlatılmış olsa,
insanların hayatını zehir ederdi" hadisi (el-Müsned,
Kahire 1313, I, 301). Cehennem Zakkumunun ne derece zehirli bir yiyecek
olduğunu açıklamaktadır.

Osman CİLACI


Konular