Şamil | Kategoriler | Konular
Rahle
RAHLE
Üzerinde yazı yazmak, kitap okumak ve özellikle
Kur'an-ı Kerim'in tilâvetine uygun olması için yapılmış
küçük ve dar masa.
Üzerine Kur'an-ı Kerim, kitap vs.
konulmasına müsait ve yanına oturup okumak için iki yandaki
ayakları oymalı, kenar pervazları ve üzeri düz tahtadan
yapılmış masa veya küçük sıraya "rahle"
adı verilmektedir. Sade ve basit olanların yanında sedefli
ve işlemelilerine de rastlamak mümkündür. Biribirine geçmiş
iki tahtadan yapılanlarına "geçme rahle" denilir.
Günümüzde eski camilerde ve bazı evlerde bu rahleler
bulunmaktadır (M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve
Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1983, III, 5).
Rahleler genelde iki çeşittir. Biri sabit ve
üstü düz; diğeri açılıp kapanmaya uygun bir
şekilde iki ayaktan oluşur ki, bu iki ayak açıldığında
rahle, "X" şeklini alır. Osmanlılarda
medreselerde müderrisler, muallimhanelerde de hocalar, yüksekçe bir
minder üstüne oturarak ders verirler ve önlerinde, kitap koymak için
düz bir rahle bulundururlardı.
Rahleler değişik dönemlerde çeşitli
ağaçlardan yapılmıştır. Önceleri rahle yapımı
oldukça önem arzeden bir sanattı. Hatta rahlelerin öd ağacından
yapıldığı bile olmuştu. Bunun yanında, içlerinde
ayetler ve hadislerin yazılı olduğu ve tuğra
işlemesinin yapıldığı rahleler de vardı (Nureddin
Rüştü Büngül, Eski Eserler Ansiklopedisi, İstanbul 1939, s.
190).
Özellikle Kur'an-ı Kerim'i -saygı nişânesi
olarak- yerden yüksekçe bir yerde tutmak, rahatça okumak ve bir yerden
diğer bir yere kolayca nakletmek amacı ile vücuda getirilen
rahlelerin yapımında sanatkârlar öyle duygu ve düşüncelerle
hareket ediyorlardı ki; rahlenin âdi bir marangozluk işi
değil, adeta Kur'an-ı Kerim'e bir taht-ı revân olmasına
gayret ediyorlardı. Çünkü ortada ilâhî bir kitap söz konusu idi.
Bundan ötürü kendilerini tamamiyle sanatlarına vermişler, her
biri diğerinden daha güzel iş yapmaya çalışmışlar,
bu suretle de çok güzel eserler meydana getirmişlerdir (Cevdet
Çulpan, Rahleler, İstanbul I968, s. III).
Yekpâre tahtadan, dişli geçme olarak, iki kanatlı,
açılır kapanır tarzdaki ilk rahleler Anadolu Selçukluları
zamanında yapılmıştır. Bilhassa XV. ve XVI.
asırdan itibaren fildişi, sedef, abanoz, bağa vs.
malzemeler kullanılarak geometrik şekillerde kafes oymalı (ajurlu)
rahleler imal edilmiştir. Fildişi ve sedef işçiliği
örneklerine daha sonraki dönemlerde rastlanmıştır.
Rahleler üzerine zaman içinde, tekerlek, dörtgen, güneş vb.
motifler işlenmiştir.
Mefail HIZLI
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.