Şamil | Kategoriler | Konular
Nesai
NESÂÎ
Kütüb-ü sitte adı verilen hadis
mecmualarının beşincisinin müellifi. Ahmed b. Şuayb
b. Ali b. Bahr b.
Sinân b. Dinar (Ebu Abdi'r-Rahman) Horasan'da Nesâ
denilen şehirde dünyaya gelmiştir (el-Cezerî, el-Lübâb fi
Tehzîbil-Ensâb, III, 306).
Doğum tarihinin 214 veya 215 Hicri
yılında olduğu konusunda ihtilâf vardır. İmam
Suyûtî, Hüsnül-Muhadara isimli eserinde (I,197) doğum tarihini
Hicri 225 olarak gösterir.
Nesâî on beş yaşında iken, küçük yaşında
başladığı tahsilini, hadis öğrenmeye yöneltmiştir.
İlk hadis derslerini, muammerinden olan, Enes b. Malik (r.a) de dahil
pek çok Hadis otoritesine talebelik yapmış olan büyük
muhaddis Kuteybe b. Saîd'den aldı. Bu zatın yanında
kaldığı bir yıl iki aylık sürenin feyzini ömrü
boyunca taşıdı.
Nesâi'nin asrı büyük muhaddislerin var olduğu
ve Hadis öğrenmek için uzun seyahatlerin yapıldığı
bir dönemdir. Nesâî de bu seyahatlere katıldı. Büyük
muhaddislerden ilim aldı, ilim verdi. İstişarelerde
bulundu. İlmi ve fazileti ile tanındı. Hadisteki yetkisiyle
şöhret buldu. Hadis öğrenme ve öğretme yolunda
yaptığı yolculuklar, ölümüne kadar kesintisiz devam
etti. Parmakla gösterilir hale geldi. Yerine göre bir öğrenci,
yerine göre Allah yolunda gazaya çıkmış bir mücahid,
yerine göre mücahidlerin öğretmenliğini yaptı. Hadis
alimlerinden Me'mûn el-Mısrî şöyle anlatır:
"Nesâî ile beraber Tarsus'a gittik.
İmamlardan Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. İbrahim, Ebül-Âzân
ve Keylece gibi zevat toplandı. Kendileri adına, hadis
şeyhlerine karşı ilmî münazarada bulunacak birini seçme
konusunda istişarede bulundular ve bu iş için Ebû Abdurrahman
en-Nesâî'yi seçme konusunda ittifak ettiler" (ez-Zehebî, Tarihul-İslâm,
II, 179).
Nesâî bir taraftan seyahat ederken, bir taraftan da
bulduğu muhaddisden hadis alıyor. İsteklisine de
bunları öğretiyordu.
Nesâî'nin kendilerinden hadis ve ilim aldığı
hocalarından bazıları şunlardır: Kuteybe b. Saîd,
İshak b. Râhûye, Yûnus b. Abdül-A'lâ, Muhammed b. Beşşâr,
Mahmûd b. Gaylân, Hişâm b. Ammâr, Ebû Davûd, Süleyman b. el-Eş'as,
Osman b. Ebî Şeybe, İsâ b. Hammad...
Nesâî, ehil ise kendi akranından ilim ve hadis
almaktan çekinmezdi. Ebû, Davûd es-Sicistani, Abdullah b. Ahmed b.
Hanbel, Süleyman b. Seyf el-Harrânî ve Süleyman Eyyüb el-Esedi,
kendilerinden hadis alıp rivayet ettiği akranıdır.
Nesâî ayrıca bir çok öğrenci
yetiştirmiştir. Başta Sünen isimli eserini rivayet edenler
içerisinde bulunan oğlu Abdül-Kerim olmak üzere ileri gelen
talebelerinden bazıları da şunlardır: Ali b. Ebû
Câfer et-Tahavî, Ebû Bişr ed-Dûlâbî, Ebû Avane, tbni Hibbân
el-Büstî, Ebû Bekir b. el-Haddâd, Ebû Câfer el-Akilî, Ebû Ali
en-Nisâburî, Ebül-Kasım et-Taberânî, Kasım b. Sâbit
es-Serkastî.
İmam Nesâî, Şafiî mezhebine bağlı
olmasına rağmen mutlak müctehid mertebesinde idi. Hadisçiler
arasında üçüncü yüz yılın müceddidi sayılmıştır.
İbni Kesir bu konuda şöyle der: "Yazmış
olduğu eserlerden anlaşılıyor ki hıfzı
sağlam, doğruluğu kesin, imanı güçlü, ilim ve irfanı
geniş birisi idi" (İbni Kesir, el-Bidâ ye ve'n-Nihâye,
XI, 123).
Hadis rivayetinde çok titizdi. Hattâ bu konuda
Müslim'den daha sağlam olduğunu söyleyenler vardır.
Nakd-i Ricâl ilminde aşırı titiz olan Zehebi bile onu Müslim,
Ebû Davûd, Tirmizi gibi Hadis otoritelerinden önde sayar ve şöyle
derdi:
"Nesâî, Buhârî ve Ebû Zür'a ayarındadır."
Tâcüd-Din es-Sübkide şu nakilde bulunur.
"Üstadımız Zehebîye, İmam Müslim'in
mi, yoksa Neseâî'nin mi, daha titiz olduğunu sordum. "Nesâî'dir"
dedi" (es-Sübki, Tabakâtüş-Şafıiyye, II, 83).
Sa'd b. Ali ez-Zencânî, İmam Nesâî'nin hadis
kabul ve rivayetindeki şartlarının Buhari ve Müslim'den
daha da ağır olduğunu söyler.
Nesâî'nin eserlerinden bazıları
şunlardır:
1- es-Sünen: Meşhur hadis kitabıdır.
Buna "el-Mücteba" da denir.
2- el-Künâ: Ravileri künyelerine göre ve harf sırasıyla
yazan bir eserdir.
3- ed-Duafâ vel-Metrûkîn: Zayıf ve terkedilmesi
gereken ravileri yazan bir eserdir.
4- et-Temyiz: Suyûtî'nin ifadesine göre ravîleri
birbirinden ayıran özellikleri zikreder.
5- el-Mu'cem: Nesâî'nin hocalarını yazar.
6-Kitabü't-Tabakât: Nesâî'nin zamanına kadar
geçen ravileri, rivayetlerini, hallerini, tabaka tabaka anlatan bir
eserdir.
7- el-Cerh ve't-Ta'dil: Hadis tenkidinin esaslarını
yazar.
8- Tefsirul-Kur'an'il- Kerim
9- el-Cum'a
10- Müsned-i Ali b. Ebi Talib
11- Amelül-Yevm vel-Leyle
İmam Nesâî heybetli yapılı, güzel ve
nurlu yüzlü, sıhhatli bir şahıstı. Cihada
iştiraki severdi. Savm-ı Davûd'a devam ederdi. Gece
ibadetinden, teheccüdden hiç geri kalmazdı. Humus'ta
yaptığı kadılıktan herkes hoşnut
kalmıştı.
Ömrünün son zamanlarını
Mısır'da, Hadis ve ilim öğreterek geçirmişti. Hacc için
oradan çıktı. Şam'a uğradı. Şam Ümeyye
Camünde münazaralara katıldı. Kendisine Ümeyye hanedanı
ile ilgili sorular soruldu. İmam Dârakutni'nin ifadesine göre,
orada rahatsızlandı. Kendisini deve sırtında Hicâz
toprağına yetiştirmelerini istedi. İsteğini
yerine getirdiler. 303 (915-916) yılının Şa'ban
ayında Mekke'de vefat etti ve Safa ile Merve arasına gömüldü
(ez-Zehebi, Tezkiratül-Huffâz, II, 698).
Bazı müellifler Filistin'deki Remle'de vefat edip
Beytü'l-Makdis'e gömüldüğünü yazarlar (İbni Kesir, el-Bidâye
ve'n-Nihâye, XI, 124). Ancak onun Mekke'de medfun olduğu görüşü
daha kuvvetlidir.
Nesâî'nin "es-Sünen"i ellibir kitab'a ayrılmış
olup her kitap çeşitli bablardan meydana gelmiştir. Diğer
hadis mecmualarında bulunmayan Kitabul-İhbâs, Kitabu'n-Nuhl,
Kitabu'r-Rukba ve Kitabu'l-Umra gibi konuları içeren bölümler
Nesâî'nin süneninde mevcuttur. Ayrıca diğer hadis
mecmualarında bulunan Kitabul-Fiten, Kitabul-Kıyame,
Kitabul-Merakib ve Kitabü' t-Tefsîr de Nesâî'de mevcut değildir.
İsmail KAYA
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.