Şamil | Kategoriler | Konular

Vesika

VESÎKA

Sağlam, sağlamlaştırma aracı,
senet, belge. Çoğulu "vesâik" tır. İnsanlar
arasında yapılan bir takım muameleleri, hakları, dava
konusu olayları ispat etmede kullanılan yazılı veya
başka tür ispata yarayan belge.

İslâm'da çeşitli akit ve muâmelelerin yapılması
sırasında, bunların inkârını hükümsüz kılmak
üzere ispata yarayan bir belge düzenlemesi istenmiştir. Kur'ân-ı
Kerîm'de şöyle buyurulur: "Ey İman edenler! Belirli bir
vadeye kadar birbirinize borçlandığınız zaman onu
yazın. Bunu aranızda bir kâtip doğru olarak yazsın. Kâtip,
onu Allah'ın kendisine öğrettiği gibi yazmaktan
çekinmesin, yazsın. Borçlu olan kimse yazdırsın ve Rabbi
olan Allah'tan korksun da, borcundan hiçbir şey eksiltmesin.
Eğer borçlu, aklı ermez kimse ise, onun yerine velisi
doğru olarak yazdırsın. Erkeklerden iki Şahit tutun.
Eğer iki erkek bulunmazsa şahitlerden kendilerine güvendiğiniz
bir erkek ve biri unutunca diğerinin hatırlatması için iki
kadın yeter" (el-Bakara, 2/282).

Bu âyette ileriye ait borçlanmaların,
yazılı belge düzenlenerek daha sağlıklı bir
yapıya kavuşturulması amaçlanır. Yukarıdaki
âyette yalnız geleceğe ait hak ve sorumluluk gerektiren akit,
taahhüt ve borçlanmaları kapsar. Başka bir âyette; "Alış-veriş
yaptığınız zaman Şahit tutun" (el-Bakara,
2/282) buyurulur. Burada satım akdi vadeli yapılmış
olur veya mal ya da satış bedeli hemen akit meclisinde
taraflarca kabzedilmiş olmazsa, yine geleceğe ait haklar söz
konusu olur ve bir önceki âyetin kapsamına girer.

Alış-veriş akit meclisinde bedellerin
teslim edilmesi nedeniyle tam olarak ifa edilse bile, yine de mal veya
parada çıkabilecek ayıplar yüzünden taraflar için "ayıp
muhayyerliği" veya karşılıklı rıza ile
satım akdini bozmak demek olan "ikâle" durumu ortaya çıkabilir.
Bu durumlarda da malın nereden ve kimden
alındığının bilinmesi, mâlın
kullanımı sırasında önemli sonuçlar doğurabilir.
Günümüzde gayri menkullerin tapuya, motorlu araçların
trafiğe, bazı menkul değerin borsaya kayıt
yaptırılması gibi nedenlerle satış
sırasında bir satış belgesinin düzenlenmesi bir takım
faydalar sağlar. Nitekim yazılı belge düzenlenip usûlüne
göre bu tesciller yapılmazsa, bunlara satın alma yoluyla malik
olan kimse için bir takım mağrudiyetler söz konusu olabilir.

Sonuç olarak İslâm usul hukukunda fer'î
deliller arasında yer alan "istihsan" prensibi
uyarınca İslâm devleti bir takım satışlara, muâmele
ve işlemlere yazılı belge düzenleme esasını
getirebilir. Böylece düzenlenecek bir belge ileride birtakım
kolaylıklar da sağlar.

Hamdi DÖNDÜREN


Konular