Şamil | Kategoriler | Konular

Münker hadis

MÜNKER HADİS

Zayıf bir ravinin sika (güvenilir) ravilere
muhalif olarak rivayet ettiği ve bu rivayetiyle tek
kaldığı hadis. "İki zayıf raviden daha
zayıf olanın diğerine muhalif olan rivayetidir" diye
de tarif edilmiştir (İbn Hacer el-Askalâni, Nuhbetü'l-Fiker
Şerhi, s. 55; Tecrid Sarih Tercemesi, I, 123; Suphi es-Sâlih, Hadis
İlimleri ve Hadis Istılahları (trc. Yaşar Kandemir),
s. 162-163 Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları, s. 287;
Hayreddin Karaman, Hadis Usûlü, s. 92).

Hâfız Ebu Bekr Ahmed İbn Hârun el-Bedrici
(öl. 301)'ye göre münker, râvinin rivayetiyle teferrüd ettiği (tek
kaldığı) hadistir. Öyle ki bu hadisin metni, ne o ravinin
rivayet ettiği yönden ne de bir başka yönden bilinir (İbnü's-Salâh,
Ulûmi'l-Hadis, s. 71-72). Ancak bu tarifte, ferd olmakla beraber sahih
olan hadislere de münker vasfının ıtlak edildiği (verildiği)
açıkça görülmektedir. İbnü's-Salâh ise, münkerle
şazz arasında herhangi"bir ayırım
yapmamış; her ikisinin de aynı manaya geldiğini ileri
sürerek münkeri de şazz'da olduğu gibi, iki kısımda
mütâlaa etmiş; ancak ikinci kısımda şazz'dan
farklı olarak, sika ve mutkın (saglam) olmayan ravinin teferrüdünü
şart koşmuştur (İbnü's-Salâh, a.g.e., s. 73-74;
Nuhbetü'l-Fiker Şerhi, s. 45).

Münker, şazz'ın zıddıdır.
Zira şazz'ın ravisi sika olduğu halde; münker'in ravisi
sika olmayıp, zayıf bir kimsedir. Münker hadis, marufun
mukabilidir. Çünkü münkerin ravisi, hıfz sahibi olmamakla beraber,
maruf ve meşhur olana muhalefet etmektedir. Çünkü hıfz, böylesi
zayıf ravilerin seviyesinden çok uzak bir zabt derecesidir. Luğat
anlamı itibariyle de münker; "inkâr etti" veya "tanımadı"
anlamında ism-i mef'ûldür. Muhaddisler de hussî
ıstılahlarında kelimenin lügat anlamını dikkate
almışlardır (Suphi es-Sâlih, a.g.e., 162).

İbnü's-Salâh'ın münker hadis tarifi bir
çok hadisçinin münker hakkında ileri sürdüğü ve benimsediği
bir tariftir. Ancak, İbnü's-Salâh'a göre, şazz'da olduğu
gibi, münkerde de işi geniş tutmak gerekir. Çünkü şazz
ve münker aynı şeydir. Buna göre münker iki kısma
ayrılır. Birincisi (yani şâzz); güvenilir râvilerin
rivayetine muhâlif olan ferd hadistir. Buna örnek olarak Mâlik İbn
Enes'in, ez-Zührî yoluyla rivâyet ettiği, "Müslüman kâfire,
kâfir de müslümana varis olamaz" hadisi gösterilir. Mâlik, bu
hadisin isnâdını "an ez-Zühri an Ali İbn Hüseyin an
Ömer İbn Osman an Üsâme İbn Zeydan Rasülullah (s.a.s.)"
şeklinde vermiş ve Üsâme İbn Zeyd'den hadisi nakleden
raviyi

"Ömer İbn Osman" olarak
zikretmiştir. Halbuki diğer güvenilir olan ve hadisi
ez-Zühri'den rivayet eden kimseler, bu ismi "Amr İbn
Osman" olarak zikretmişlerdir. Bu yönden Mâlik diğer güvenilir
râvilere muhalefet etmiş ve ondan başka da bu hadisi bu isnadla
rivayet eden olmadığı için hadis münker kabul edilmiştir
(İbnü's-Salâh, a.g.e., s. 71-72; Suyûtî, Tedribü'r-Râzi, I,
239; Tercid-i Sarih Tercemesi, I, 123-124; Koçyiğit, a.g.e., s.
287-288).

Münker hadise örnek olarak İbnü Ebi Hâtim'in,
kıraat imamlarından Hamza İbn Habib ez-Zeyyâd'ın
kardeşi Hubeyyib İbn Habib tarikiyle Ebu İshak'tan, onun
el-Ayzâr İbn Hureys'ten, onun İbn Abbas'tan, İbn Abbâs'ın
da Hz. Peygamber'den rivayet ettiği "Kim namazı kılar,
zekâtı verir, hacceder, oruç tutar ve misafiri de ağırlarsa
Cennet'e girer" hadisi zikredilir. İbnü Ebi Hâtim der ki:

"Bu hadis münkerdir. Çünkü diğer güvenilir
raviler, söz konusu hadisi Ebu İshak'tan mevkuf olarak rivayet
etmişlerdir. Ma'ruf olan (bilinen) da budur. Mevkuf hadis ise, Hz.
Peygamber'e isnad edilmeyen ve Sahabi sözü olarak nakledilen
haberlerdir.

Bundan anlaşılıyor ki, şâzz ile
münker arasında tek yönlü umum husus vardır. Yani
aralarında daha güvenilir râvilere muhâlefet olması
bakımından birlik; şâzz râvisinin sika yahut sadûk
(sözü doğru), münker râvisinin ise zayıf olması yönünden
ayrılık vardır. Aralarında eşitlik olduğunu
söyleyenler hataya düşmüşlerdir (İbn Hacer, a.g.e., s.
44-45).

Münker hadis, amel yönünden zayıf hadis grubuna
dahildir.

Ahmet GÜÇ


Konular