Şamil | Kategoriler | Konular

Kıyam bi-nefsihi

KIYÂM Bİ-NEFSİHİ

Kendi özü gereği varolan. Kıyam bi-zatihi
de denir. Allah'ın Tenzihat ya da Sıfat-ı Selbiye (Allah'ın
soyutlama, olumsuzlama yoluyla ulaşılan sıfatları)
denilen sıfatlarındandır. Allah'ın bizzat
varolduğunu, varolmak için başka bir varlık ya da nedene
muhtaç olmadığını dile getirir.

Allah dışındaki varlıklar özleri
gereği değil başka bir varlık ya da nedene
bağlı olarak vardırlar. Varolmak için ikamet edecekleri
bir mekana, içinde bulunacakları bir yere (mahal), kendilerini seçecek
bir seçiciye ya da icad edecek bir mucide ihtiyaç duyarlar.

Böyle bir neden olmadıkça varolmaları düşünülemez.
Bu nedenle Allah dışındaki tüm varlıklar kıyam
biğayrihi (başkasıyla varolan) varlıklardır.
Allah, varlıklara ait niteliklerden münezzehtir. Bu nedenle O'nun
kendi özü gereği varolması gerekir. Bu gereklilik Allah için
vücub (zorunluluk) ifade eder. Aksi durumda Allah'ın diğer
varlıklara benzemesi, onlar gibi başka bir nedene
bağımlı (muhtaç) olması gerekir ki, Allah için
böyle birşey düşünülemez. Bu nedenle Allah'ın
varlığı vâcibu'l-vücud (varlığı zorunlu)
olarak tanımlanır. Varlığı zorunlu olan Allah,
diğer varlıkların varlık varoluş nedenidir.

Başka bir deyişle tüm evren ancak Allah'ın
varlığı nedeniyle, O'nun yaratması, varetmesiyle
vardırlar. Varolmaları Allah gibi zorunlu (vacib)
olmadığı için varlıkları "mümkün"
olarak nitelenir, eş deyişle varlıkları ile
yoklukları arasında bir fark yoktur.

Allah'ın varlığının
zorunluluğu ve kendindenliği Kur'an'da tenzih, soyutlama yoluyla
ortaya konulur. Tevhîd inancını özetleyen ihlas Sûresi Allah'ın
birliğini, doğmak ve doğurmak gibi
yaratılmışlara özgü niteliklerden yüce olduğunu, hiçbir
varlığın O'nun dengi olamayacağını
belirtirken O'nun "Samed" olduğunu da vurgular. Samed, müfessirlere
göre, tüm varlıkların varlık ve bekalarının
Allah'a bağlı olduğunu, her şeyin O'na muhtaç bulunduğunu,
O'nun ise hiçbir şeye bağımlı ve muhtaç olmadığını,
her şeyin yöneleceği, yardım dileyeceği tek
varlık olduğunu dile getirir. Allah'ın varlıklardan
aşkınlığı, münezzeh oluşu, muhtaç olmayışı
"Ey iman edenler, siz Allah'a muhtaçsınız. Allah ise müstağnidir
(hiçbir şeye muhtaç; değildir)" (el-Fatır, 35/15) ve
"Allah, âlemlerden müstağnidir" (el-Ankebut, 29/6) gibi
âyetlerle de sık sık vurgulanır.

(Ayrıca bakınız: Allah,
Sıfat-ı Sübutiye, Sıfat-ı Selbiye maddeleri).

Şâmil İA


Konular