Şamil | Kategoriler | Konular

El-basıt

el-BÂSIT

Allah'ın güzel isimlerinden biri. Bâsıt:
genişleten, açan ve bolluk veren. Allah Teâlâ'nın esma-i hüsnası
(doksan dokuz güzel ismi)nden biridir. Ebû Hüreyre (r.a.)den rivayet
edilen bir hadis-i şerifte Allah Teâlâ'nın doksandokuz ismi
olduğu zikredilmiş, bunlardan birinin de "el Bâsıt"
olduğu belirtilmiştir. (Tirmizî, Daavat, 82).

Dilediği kullarının
rızkını genişleten veya ruhları cesetlere yayan
anlamına gelmektedir. Yaratıkların hayatı,
Allah'ın kudret elindedir. O, istediği kulundan ihsan
ettiği serveti evlâd ve ıyâli, hayat zevkini, gönül ferahlığını
alıverir. (bk. el-Kâbıd) İstediği kuluna da yepyeni
bir hayat, neşe ve rızk* bolluğu verir ki; bu da el-Bâsıt
isminin tecellisidir. Allah hakîmdir; kuluna bazen kabz, bazen bast ile
muamele buyurur. Bunun hikmetini o bilir. Allah, her kulunu imtihana tâbi
tutar.

Beseta fiilî kabzetmenin zıddı olup,
genişletmek, açmak, vüs'at vermek, yaymak manalarına gelir.
İsm-i fâil olan "bâsıt" da açan yayan, genişleten
demektir. İmam Gazzali, Basıt, "Kulların Allah'ın
vereceği rızka ümit beslemesi için, kalplerini hazırlayan"
anlamına gelir, demektedir. Rızık, fakir ve zengin herkese
ulaştırılır. Bu da Cenâb-ı Allah'ın Bâsıt'
isminin tecellisidir. Basıt, her türlü nimeti bahşeden
anlamına da gelmektedir. Allah Teâlâ Kur'ân'da şöylece açıklar:
Eğer Allah, rızkı kullarının hepsine bol bol
verseydi, yeryüzünde azgınlık ederlerdi. Ama o,
dilediğini bir ölçüye göre indirir. Doğrusu O,
kullarından haberdardır; onları görendir. " (eş-Şûrâ,
42/27). "Allah'a -kat kat karşılığını
artıracağı güzel bir ödünç takdiminde kim bulunur?
Allah (kimini) daraltır, (kimini) genişletir. Siz ancak O'na döndürüleceksiniz"
(el-Bakara, 2/245) "...Hayır, Allah'ın iki eli de (vermeye
haddi-hesabı olmayan bir şekilde) açıktır. O,
nasıl dilerse, öyle infak eder... " (el-Maide, 5/64)

Bir başka ayette insana cimrilikten ve israftan
uzak orta bir yol tavsiye edildikten sonra, rızkı
genişleten ve daraltanın Allah olduğu bildirilir:

"Elini boynuna bağlayıp asma, onu büsbütün
de açma, sonra kınanır, pişmanlık içinde açıkta
kalırsın. Şüphesiz ki Rabbın rızkı
dilediğine genişletir, dilediğine de bir ölçüye göre
daraltır. Çünkü her halde o, kullarından haberdardır ve
onları mutlaka görür. " (el-İsrâ, 17/26-27)

Diğer bir ayette ise şöyle buyurulur: Allah
dilediğinin rızkını genişletir ve bir ölçüye
göre daraltır. (İnkârcı maddeciler) ise dünya hayatıyla
sevinirler. Oysa dünya hayatı ahirete göre ancak az bir geçimlik
ve çok az bir yararlanmadan ibarettir. " (er-Ra'd, 13/26)

Ayrıca daha bir çok ayette Allah, kiminin rızkını
genişlettiğini, kimininkini de daralttığını
haber vermektedir. Allah, dilediğini yapar; mevcudatın malikidir;
takdir ettiğine karşı çıkılamaz. Allah bunu
ayrıca açıklar: "Ey Muhammed, Rabb'inin rahmetini onlar
mı taksim edip paylaştırıyorlar? Dünya hayatında
onların geçimliklerini aralarında biz taksim ettik. " (ez-Zuhruf
43/32) Allah, rızkın insanlar arasında eşit
olmamasında derin ibretler bulunduğunu da beyan buyurmuştur.

Ayet-i kerimelerde görüldüğü gibi Allah
Teâlâ dilediği kuluna genişlik ve bol rızık verir.
Allah'ın bu nimetine erişen kimse şımarıp
gururlanmamalı, O'na daha fazla şükretmelidir. (Ayrıca bk.
Rezzâk, Rızk)

Durak PUSMAZ


Konular