Şamil | Kategoriler | Konular

Cıfr hesabı

CİFR HESABI

Harflere verilen sayı değerleri ile
geleceğe veya mazideki olaylara tarih düşürmek yahut isme dair
işaretler çıkarmak ilmi. Ebced* hesabına yakın bir
ilmin adıdır. Kelime olarak; sütten kesilmiş oğlak
veya kuzu derisi anlamında olan "çefr"den gelmektedir.

Şiîler arasında çıkmış, daha
sonra bu kültürün etkisiyle tasavvufa yakın veya mutasavvıf
bazı Sünnî âlimlerin de itibar ettiği bir hesap olmuştur.
Şiîler, Kur'an'ın batınına dair Hz. Ali' nin bir
tefsirinin bulunduğunu, bu tefsirin gizli ilimler ihtiva
ettiğini ve içinde Ehl-i Beyt'ten olanlar için, kıyamete kadar
gelecekte vukû bulacak dinî ve siyasî bütün olayların
yazılı olduğuna inanırlar. Bazıları ise; Hz.
Ali' nin değil de, Ca'fer es-Sadık'ın böyle bir kitabının
bulunduğunu söylerler. Kitap, sütten kesilmiş oğlak ya da
kuzu derisine yazılı olduğu için ona "cefr"
denilmiştir. İbn Haldun, bu kitapla ilgili rivayetlerin
asılsız olduğunu söyler (İbn Hâldun, Mukaddime,
Beyrut (t.y) 334). Gerçekten, bu ilmin İslâm'da aslı yoktur.
İmâmiyye, Ehl-i Beyt'in kazanılmış ilimler
yanında Hz. Peygamber'den intikal eden Allah vergisi ilimlere de
vakıf olduğuna "Peygamber (s.a.s.)'ın bu ilmi Ali'ye
verdiğine; Ali'den de Hz. Hüseyin'e, ondan, oğlu Ali Zeynelâbidîn'e
ondan Muhammed Bâkır'a, ondan da Ca'fer-i Sadık'a geçtiğine
inanır. Bu ilme cifr ilmi diyorlar. Ca'fer-i Sadık'ın,
cifri; "o, deriden bir kaptır; onda peygamberlerin ve İsrâiloğulları
bilginlerinin bilgisi vardır" şeklinde tarif ettiği söylenir"
(Süleyman Ateş, İşarî Tefsir Okulu, Ankara 1974, 47).

Zamanla bu kitapta ayrı ayrı harfler rumuz
gibi kullanılarak, bunlardan ahkâm çıkarma itikadı
doğdu ve bu sûretle "İlmu'l-cefr" tabiri "İlmu'l-Hurûf"
manasına kullanılır oldu. Dolayısıyla cifr,
sadece istikbale ait bir keşif iken, sonraları harflerin rumuz
ve sayılarına dayanarak geleceğe dair hüküm çıkarmak
demek olan. Hurufiliğe dönüşmüştür. Bu da harflere sayısal
değerler atfetmek suretiyle istikbalden haber vermek usûlüdür.
Ebced hesabı* diye isimlendirilen bu ilme göre "ebced, hevvez,
huttî, kelemen.." kelimelerinde ilk harfin değeri bir, ikinci
harfin değeri iki... şeklinde onuncuya kadar harflerin
değeri birer birer artırılır. Onuncu harften itibaren
sırasıyla harfler onar onar arttırılır. Yüz değerini
taşıyan harften itibaren de her harfin değeri yüzer yüzer
artırılır. Böylece son harf bin değerindedir. Cifre
ve gaybı bilmeye dair sahih bir dayanak yoktur.

Eğer buna dair ilmî bir dayanak olsaydı
elbette gelişir ve herkes bunu öğrenirdi. Allah hiç kimseye
gaybdan haber verme hususunda bir ilim ve yetenek vermemiştir.
Yalnız, bazı peygamberlere ahiret, melekler ve cinlerle ilgili
bilgiler bahşetmiştir ki bunlar vahiy ile sabittir, inanmak
gerekir.

Araştırmacı ve titiz âlimler "Cümmel
esâbı" diye de isimlendirilen cifr hesabına şiddetle
karşı çıkmışlardır. İbn Hacer el-Askalânî,
buna itimat etmenin caiz olmadığını söyler. İbn
Abbâs'ın da, bu hesabı sihir cümlesinden saydığı
nakledilmektedir (Subhi es-Salih, Kur'an İlimleri Çev. M. Sait
Şimşek, Konya (t.y.) s. 188-189).

M. Sait ŞİMŞEK


Konular