Şamil | Kategoriler | Konular

Basiret

BASÎRET

İdrak, zeka, ilim, tecrübe, kalp ile görme, doğru
ve ölçülü bakış, uzağı görme, kavrayış,
feraset. Başımızdaki göze basar, kalp gözüne de basîret
denir. (Rağıb el-ısfahânî, el-Müfredat, 49). Buna göre
basîret; kalp gözüyle görüş, işin iç yüzüne nüfuz etmek
bir şeyin içini -dışını, önünü- sonunu, aslını
ve hakikatini bilmektir. Bu nedenle basîret-i kalp, kalp uyanıklığı;
basîretsiz,gafil, basîreti bağlanmak gaflette bulunmak
anlamına gelir.

Basîret ilâhî bir nur ve hakkın batıldan
ayırt edilmesine yarayan bir bilgidir. Kalplerinde bu özellik
bulunmayan kimseler hakkında Allah Teâlâ "Onların
kalpleri vardır ama onunla gerçekleri anlayamazlar" (el-A'raf,
7/179) buyurmuştur. Basîret Kur'an-ı Kerîm'de tekil
şekliyle iki yerde geçer:

a- "Ey Muhammed! De ki, benim yolum budur. Ben ve
bana uyanlar basiretle insanları Allah'a çağırırız."
(Yusuf,12/108). Burada basiret açık delil, kesin bilgi
manasında kullanılmıştır.

b- "Özürlerini sayıp dökse de insanoğlu
kendi kendine şahiddir." (el-Kıyamet, 75/14) ayetinde
şahit manasına kullanılmıştır. Görme yani
basar hem insanlarda hem hayvanlarda olduğu halde basiret duygusu
sadece insana verilmiştir. Etraftaki eşyayı, uzaktaki bir
cismi iyi ve mükemmel bir şekilde rahatça gören gözler olduğu
gibi, bunu çok az görenler de vardır. Aynı şekilde
eşyanın hakikatini tam anlamıyla idrak eden fevkalâde
basiret olduğu gibi bu eşyanın gerçeklerini göremeyen
kalp gözleri de vardır. İnsanın kötülük ve ahlâksızlıklara
dalması onun basîretini bağlar. Fakat Allah'a itaat, salih bir
amel, mükemmel ve gerçek bir tevhidi akide, mümine üstün bir basiret
verir. Hz. Peygamber (s.a.s.)'in "Mümin'in ferasetinden korun, zira
o Allah'ın nuru ile bakar" (Tirmizî, Tefsir Suretu'l-Hicr, 6)
buyurması mümindeki basiret ve kavrama kabiliyetinin üstünlüğünü
gösterir. Basiret sahibi bir mümin başkalarından önce kendi
kusur ve eksikliklerini görür. Resulullah şöyle buyurur:
"Allah bir kulu hakkında iyilik murad ederse, ona, kendi
kusurlarını görme kabiliyetini verir. " (Müslim, Kader,
4,5). "Ey basiret sahipleri ibret alınız. " (el-Haşr,
59/2) ayeti, insanın ilerisi için daha tedbirli davranıp
Allah'ın emirlerine ters düşmekten sakınmasını
sağlamak maksadıyla yapılan bir hatırlatmadır. Bu
da müminin basiretini gösterir.

İman bir basirettir. Basireti açık olanlar
Allah'ın dinine ve hükümlerine talip olurlar. Basireti kapalı
olanlar da Allah'ın nizam ve hükümlerine sırt çevirirler.

Ahmet AĞIRAKÇA


Konular