Şamil | Kategoriler | Konular

Sabi

SABİ

İnsanın doğumundan, büluğ çağına
kadar geçen devresinde aldığı ad. Bu süre iki devreye ayrılır.
Doğumundan yedi yaşına gelinceye kadar olan devre; buna
bebeklik devresi adı verilir. Yedi yaşından büluğ çağına
kadar olan devre; buna da temyiz devresi denir. Ceninin sağ olarak
doğmasıyla vücub ehliyeti tam olarak sabit olur. Mümeyyiz
olsun olmasın, çocukların ehliyetleri tamdır. Leh ve
aleyhlerinde hak sabit olur. Bu haklar, çocuktan edası mümkün
haklardır. Çocuktan edası mümkün olmayan haklar, sabit olmaz.

Birinci devre: Bu haklar a) Mali haklar, b) Cezalar
olarak ikiye ayrılır.

a) Mali haklar: Genelde kul hakları olarak
değerlendirilen bu haklar çocuk üzerine vacibtir. Mesela telef
edilen malları tazmin etmek, işçinin ücretini vermek, hanımının
ve akrabalarının nafakalarını vermek vs. gibi haklar
mali haklardır. Velisine bunları ödetmek mümkündür. Ceza
cinsinden olan kul hakları ise çocuğa vacib değildir.

b) Allah'ın hakları veya cezalar: Bu haklar
da üçe ayrılır. a) İman b) İbadetler c) Hadler.
Bunların hiç birisi çocuğa vacib olmaz. Bu devrede çocuğun
eda ehliyeti hiç yoktur. Çünkü eda ehliyeti işin mümeyyiz olması
gerekir. Henüz bu devrede çocuk mümeyyiz değildir. Hiç eda
ehliyeti olmadığı için de söz ve tasarruflarının
şer'î bir değeri yoktur.

İkinci Devre, yani yedi yaşından sonra
başlayan devre. Bu devrede çocuğun eksik de olsa eda ehliyeti
vardır. Bu eksik ehliyetle iman etmek ve ibadet yapmak gibi
şeyler kendisine vacib olmaz. Fakat imanı makbul ve ibadeti geçerlidir.

Çocuğun bu devrede yaptığı mali
tasarrufları ise üşe ayrılır.

1- Hibe ve sadaka kabul etmek gibi sırf menfaat
olan tasarruflar. Çocuk, veli veya vasinin icazeti olmadan bu gibi
tasarruflarda bulunabilir.

2- Hibe ve vakıfta bulunması gibi sırf
zarar olan tasarruflar: Bu tasarruflar çocuğun mülkünden karşılıksız
olarak bir malın çıkmasına sebep olan tasarruflardır.
Veli veya vasinin icazeti de olsa, çocuk böyle tasarruflarda bulunamaz.
Çünkü veli ve vasinin bu işleri direk olarak yapmaları caiz
değildir.

3- Alış-veriş ve icare yapmak gibi fayda
ile zarar arasında olan tasarruflar: Bu tasarruflar kâr da zarar da
edebilir. Çocukta eksik de olsa bir ehliyet vardır. Bunun için bu
gibi tasarrufları geçerli, fakat veli veya vasinin icazetine bağlıdır
(Abdülkerim Zeydan, el-Veciz fi Usuli'l-Fıkh, 75-77). Daha
geniş bilgi için bk. Çocuk maddesi.

Ahmet ARPA


Konular