Şamil | Kategoriler | Konular

Hürmet-ı musahare

HÜRMET-İ MUSÂHARE

Evlenme sonucu meydana gelen akrabalarla evlenme yasağı.
Sıhriyete dayanan haramlık. Sıhriyet, eşlerden birini
diğerine bağlayan hukuk; bir râbıtadır. Sonradan
boşanma veya ölüm sebebiyle evlilik sona erse bile sıhfi
akrabalık devam ettiği için, bu, mutlak bir evlenme engeli teşkil
eder.

Kur'ân-ı Kerîm'de evlenme engeli doğuran
sıhrî hısımlar dört gruba ayrılır. Üvey kızlar;
Bir erkeğin evlendiği kadının, başka kocadan olma
kızları, oğlunun kızları yahut
kızının kızları bulunursa, üvey baba bunlarla
ebedî olarak evlenemez."... Kendileriyle zifafa girdiğiniz
karılarınızdan olup himayelerinizde bulunan üvey kızlarınızla
evlenmeniz size haram kılındı" (en-Nisâ, 4/23). Bu
engelin doğması için üvey baba ile, kızın annesinin
cinsi temasta bulunması veya sahîh halvetin olması gerekir.

Kayın vâlideler: Bir erkek evlendiği
kadının anası ve nineleri ile ebedî olarak evlenemez.
Kendi evliliği boşanma veya ölümle sona erse bile engel devam
eder. "...Eşlerinizin anneleri.. . ile evlenmeniz size haram
kılındı" (en-Nisâ, 4/23).

Baba ve dedenin kızları: Bir kimse
babasının ve dedelerinin karısı ile, yani üvey ana ve
nineleriyle evlenemez. "Babalarınızla evlenmiş olan
kadınlarla evlenmeyin. Ancak (Câhiliyyet devrinde geçen) geçmiştir.
şüphe yok ki o, bir hayasızlıktı" (en-Nisâ,
4/22). Bir kadının üvey baba ve dedeleriyle evlenmemesi hususu
ilk maddede incelenmişti .

Gelinler: Bir kimse oğlunun karısı veya
torunlarının karısı ile evlenemez. Âyette; "Kendi
sulbünüzden gelmiş oğullarınızın
karısı sizlere haram kılındı" (en-Nisâ,
4/23) buyurulur. Buna göre himaye veya evlatlık maksadıyla
alman çocuklarla, himayeye alan arasında bir evlenme engeli
doğmayacağı gibi, himayedeki bir erkeğin
karısı ile himaye eden arasında da sıhrî bir hısımlık
doğmaz.

İslâm hukuku temelde evlatlık müessesesini
kabul etmemiştir. Câhiliyye devrinde evlât edinme çok yaygındı.
Evlât edinen, evlatlığının karısıyla
evlenemiyordu. Kur'ân yerleşmiş bu cahilî adeti ilelebed kaldırmak,
Allah'ın rızasına uygun olanı yerleştirmek için
Hz. Zeyd'in boşadığı hanımı Zeyneb'i Hz.
Peygamber'e nikahlamıştır.

Diğer yandan zina ile sihrî evlenme engelleri doğar
mı? Bu konuda iki görüş vardır: Ebû Hanîfe'ye göre,
zina aynen evlilik gibi sihrî hısımlık meydana getirir.
Çünkü nikâh cinsî temas anlamına gelir. Bunun meşrû veya
gayr-i meşrû olması arasında bir fark yoktur. Hatta, bir
kadını yalnız şehvetle öpmek veya okşamak, tenasül
uzuvlarına bakmak evlenme yasağı doğurmaya yeterli
sayılır. Aynı şey kadın için de geçerlidir.
Böylece bir erkek bir kadınla zina edince, bu kadının
annesi, ninesi... ile kızı ve kız torunları zina eden
erkeğe haram olur. Aynı şekilde, zina eden kadın da,
zina ettiği erkeğin usûl ve furûu ile evlenemez. Ahmed b.
Hanbel ile İmam Mâlik'ten bir rivâyete göre de zina sıhrî hısımlık
meydana getirir.

İmâm Şâfiî ve İmam Mâlik'ten diğer
bir rivâyete göre, zina, sıhrî hısımlık
doğurmaz ve dolayısıyla bir evlenme engeli meydana getirmez.
Çünkü nikâh akit anlamındadır. Bu bakımdan, bu
husustaki nassların akitle ilgisi olmayan gayri meşrû ilişkilerin
şümûlü yoktur. Diğer yandan haramın, helalı haram
hale getirmeyeceği hadisle sabittir. Sıhrî hısımlık
eşler için bir nimet ve kolaylıktır. Daha önce hiç
görüşüp tanışmayan kimselerin samimiyetle ve bir
âilenin fertleri olarak görüşmelerini sağlar. Onları çeşitli
fitnelerden korur. Zina edenlerin ise bu sıhrî hısımlık
nimetinden yararlandırılması düşünülemez. Bununla
birlikte Şâfiîlerde bu çeşit sıhrî hısımlarla
evlenmek mekruh sayılmıştır (es-Serahsî, el-Mebsût,
IV, 204 vd.; el-Cassas, Ahkâmü'l-Kur'ân, ll, 137; eş-Şîrazî,
el-Muhezzeb, l l, 45; eş-Sevkânî, Neylü'l-Evtâr, VI, 57; el-Mevsılî,
el-İhtiyâr, 111, 88; Bilmen, Astilâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu,
II, 97; Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm Hukuku, İstanbul,
1983, s. 215. 216).

İslâm'da evlilik dışı cinsî yakınlaşmanın
evlenme engeli doğurması, yüksek ahlâkî düşüncelerle
kabul edilmiştir. Aile fertleri arasına fitne sokacak ve
onları bunalıma itecek davranışlar
yasaklanmıştır. Diğer yandan yakın akraba ile
evlenmenin tıbbî ve fizyolojik zararları düşünülürse,
aynı tehlikenin zina mahsulü çocuklar hakkında da söz konusu
olduğu anlaşılır .

Evlilik dışı ilişkilerden bir
evlenme yasağı doğacağı görüşü modern
hukuka girmemiştir. Evlilik dışı çocuğun nesebi,
babanın çocuğun kendisinden olduğunu kabul etmesi, hâkimin
çocuğun babaya ait olduğuna karar vermesi sonucu babaya
bağlanırsa, evlenme engeli doğabilir.

Hamdi DÖNDÜREN


Konular