Şamil | Kategoriler | Konular

Gurre

GURRE

Aklık, parlaklık; atın alnındaki
beyazlık; akıtma, kamerî ayların ilk gecesi ve günü. Çoğulu
gurer'dir. Bir terim olarak ana karnındaki cenînin * suç işleme
yoluyla düşmesine sebep olan kimsenin ödeyeceği tazminat
demektir.

İslâm'da insanın mal, can, ırz
dokunulmazlığı gibi temel hakları vardır.
Yaşama hakkı en başta gelir. Bu yüzden çocuk ana karnına
düştüğü andan itibaren koruma altına
alınmış, ona zarar verene bazı dünyevî veya uhrevî
cezalar konulmuştur. Bir kimse ana, baba veya bunlardan
başkası olsun hâmile bir kadının karnına veya
sırtına veya yanlarına yahut başına yahut
uzuvlarından bir uzvuna vurduğu veya onu dövmek, öldürmek,
azarlamakla korkuttuğu zaman, kadın çocuğunu düşürürse
iki durum akla gelir: Çocuk ya ölü yahut diri olarak düşmüştür.

Cenîn, annesinden ölü olarak ayrıldığı
zaman düşmesine sebep olanın cezası cenînin diyetidir.
Cenînin diyeti ise erkek olsun dişi olsun, suç kasden veya hata
yolu ile işlenmiş bulunsun; gurredir. Gurrenin miktarı
beş deve yani diyetin yirmide biri veya buna denk olan nakit para
olup, bu da Hanefîlere göre 50 dinar (200 gr. altın para) veya 500
dirhem (1400 gr. gümüş para)dır. Diğer çoğunluk
hukukçulara göre ise, 600 dirhem (1680 gr. gümüş)dür (el-Kâsânî,
Bedâyiu's-Sanâyi', V, 325; İbn Kudâme, el-Muğnî, V, 799;
İbn Rüşd Bidâyetü'l-Müctehid, II, 407).

Ebû Hüreyre'den, şöyle dediği
nakledilmiştir: "Hüzeyl kabîlesinden iki kadın kavga
ettiler. Bunlardan birisi diğerine bir taş attı,
karnındaki cenîni öldürdü. Allah Resulu'nun önünde mahkemeleştiler.
Hz. Peygamber kadının akilesinin cenînin diyeti olan gurreyi
ödemesine hükmetti" (Müslim, Kasâme, 36; Buhârî, Tıb, 468,
Ebû Dâvûd, Diyât, 19; Nesâî, Kasâme, 39; Ahmed b. Hanbel, II-274,
535; ed-Dârimî, Diyât, 21).

Cenînin düşmesine kasden sebep olan suçlunun
gurreyi kendi malından ödemesi gerekir. Cinsi altın veya gümüşten
olur. Kastı yalnız Mâlikiler mümkün görür. Hata yoluyla
öldürmede, suçlunun diyetinin üçte bir ve daha fazla olması hâlinde
ise gurre âkıleye aittir.

İslâm hukukçularının çoğunluğuna
göre bu konudaki suç, hata veya "şibh amd" (kaste benzer)
yoluyla işlenebilir ve diyeti âkile yüklenir. Burada cumhûra göre
suçlu âkileden biridir. Hanefîlere göre anne, cenîni ilaçla veya bazı
fiillerle kocasının izni olmaksızın düşürdüğü
zaman gurreyi âkilenin tazmin etmesi gerekir. Eğer koca, cenîni düşürmek
için izin vermiş olur veya kadının kasdı bulunmazsa,
haddi tecavüz olmadığı için gurre gerekmez (İbn Kudâme,
el-Muğnî, VII, 716; Vehbe ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslâmî,
VI, 364). Gurre cezası bir yılda, diyet üç yılda; zimmînin
diyeti gibi, müslümanın diyetinin üçte bir miktarındaki
diyet ise bir yılda ödenir.

Dört mezheb imamı da gurrenin asabe ve
ashab-ı ferâiz kabîlinden cenînin hısımlarına miras
hisselerine göre paylaştırılacağı konusunda görüş
birliği etmişlerdir. Ancak suçlu baba olursa gurreden bir pay
alamaz. Çünkü haksız olarak öldüren durumundadır. Kâtil
ise öldürdüğü kimseden miras alamaz (Ebû Dâvûd, Diyât, 18;
Tirmizî, Ferâiz, 17; Ahmed b. Hanbel, I, 49).

Hanefîlere göre burada yaratılışı
tamamlanmış cenîn ölü olarak düştüğü zaman
suçluya keffâret gerekmez; ancak, kendi isteği ile Allah'a
yaklaşmak için gücünün yettiği ölçüde hayır
yapıp Allah'a istiğfâr etmesi uygun görülmüştür (el-Kâsânî,
Bedâyiu's-Sanâyî, VII, 326, İbn Âbidîn, Reddû'l-Muhtâr, V.
418).

Cenîn ana karnından diri olarak
ayrıldıktan sonra, suç sayılan fiil sebebiyle ölse,
Hanefilere göre bu fiil kasten yapılmış kabul edilmez;
"Şibh-i amd" (kasta bemer) veya hata yoluyla
işlenmiş sayılır. Çünkü kasta kadar, cenînin
meydana gelmesi ve yaşaması gerçekleşmez. Bu yüzden tam
diyet cezası gerekir ve suçlu, diyetten bir paya vâris olamaz.
Hanefiler bu durumda ayrıca keffâret cezasını gerekli görürler.
Cenîn ikiz, üçüz olursa diyet de buna göre katlanır. Anne,
vurmadan dolayı cenînin ölümünden sonra ölse yahut cenîn,
annenin ölümünden sonra diri olarak çıkıp sonra ölse,
suçluya iki diyet gerekir. Birisi anne, diğeri cenîn için. Cenîn
annenin ölümünden sonra ölü olarak çıkarsa suçluya yalnız
annenin diyeti gerekir; Cenîn için birşey gerekmez, sadece ta'zir
cezası uygulanır. Çünkü suçun, cenînin ölümü veya düşmesine
yol açtığını gösteren kesin bir delil yoktur.
Üstelik cenînin, annenin ölümü sebebiyle ölmesi muhtemeldir. Bu
taktirde cenîn annenin bir uzvu mesâbesinde sayılır (el-Kâsânî,
Bedâyiu's-Sanâyî, VII, 326, VIII, 326; İbn Abi, dîn,
Reddü'l-Muhtâr, V, 417; İbn Kudâme, el-Muğnî, VIII, 811
İbn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid, II, 408).

Hanefilere göre, gayr-i müslim kadının
çocuğu için de gurre cezası uygulanır. Çünkü kâfirin
diyeti müslümanın diyeti gibidir.

Hamdi DÖNDÜREN


Konular