Şamil | Kategoriler | Konular

Ehl-ı tertıb

EHL-İ TERTİB

Tertibe uyan kimseler, tertip ehli düzen ehli.

Tertibin sözlük anlamı; tanzim etmek, dizmek,
sıralamak ve düzene koymak, tedârik edip hazır hale getirmek,
bir şeyi bir yere sâbit ve dâîmî kılmak, mertebelere göre
davranmak, hile ve aldatmak.

Hedeflenen bir neticenin meydana gelmesi için lâzım
olan sebeplerin sıralarına göre tanzim edilmesi, bir neticeye
varmak için sırasına riâyet edilmesi gereken sebepler de,
tertibin tanımına girmektedir.

Ehl-i tertib, yukarda anılan fiilleri yapan
kimselere, yani tertibe riâyet edenlere verilen isimdir. Ancak asıl
mevzu, bu terimin ıstılâhî yönüdür.

Istılah olarak "ehl-i tertîb", farz
olan beş vakit namazı, ara vermeden vaktinde ve muntazam olarak
kıtanlar hakkında kullanılan bir tâbirdir. Bu duruma
göre, üzerinde beş vakitten az veya en çok beş vakit kaza
namazı olan kimse "ehl-i tertîb" sayılır.
Üzerindeki kaza namazı altı vakti bulan kimse "ehl-i tertîb"
olmaktan çıkar.

Hanefi mezhebine göre, "ehl-i tertîb" sayılan
bir kimsenin, kazaya kalmış namazları arasında ve kazâ
namazıyla vakit namazları arasında tertîbe riâyet etmesi
gerekir. Kaza namazını kılmadan vakit namazını
kılması câiz değildir. Aynı şekilde öğlenin
kazaya kalmış namazını, sabahın kazaya
kalmış namazından önce kılması da doğru
olmaz.

Üzerinde altı vakitten az kazâ namazı
bulunan kimse, vaktin farzını edâ ederken bunu hatırlarsa,
kılmış olduğu vakit namazı geçici olarak bozulmuş
olur. İkinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci vakit
namazlarını da bu şekilde, kaza namazlarını
hatırladığı halde kılar ve hiç birini iâde
etmezse, beşinci vakti kılmakla bütün namazları sahih
olur. Çünkü namazdaki bozulma mevkûfen -geçici- duruyordu. Beşinci
vakte kadar böyle mevkûf olarak bulundurulur ve beşinci vaktin
farzı kılınırsa hepsi de sahih olmuş olur.
Beşinci vakti kılmadan kaza namazını kılacak olsa,
bundan önce kılmış olduğu dört vakit namazı nâfileye
dönüşür, böylece tümünü kazâ etmesi gerekir.

Tertib, şu üç husustan dolayı bozulur:

1- Kazaya kalan namazlar beş vakti aşarsa,

2- Vakit, ancak hazır namazı kılacak
kadar daralırsa,

3- Vakit namazı edâ edilirken kazâ namazı
unutulursa.

Üzerindeki kaza namazları sayısını
beş veya beşten daha aşağı bir sayıya
indiren kimse, bir görüşe göre tekrar "ehl-i tertîb"den
sayılır. (Merginânî, el-Hidâye, 1. cüz., bâbü
kadâi'l-fevâit; Ö. Nasuhi Bilmen, Büyüt İslâm İlmihali,
Celal Yıldırım, Büyük İlmihal, kaza
namazlarında tertib.)

Halid ERBOĞA


Konular