Şamil | Kategoriler | Konular

Ahkam

AHKÂM

Hükümler, yargılar, kanunlar, kararlar.

Ahkâm hüküm kelimesinin çoğulu olup "hükümler"
demektir. Hüküm, sözlükte men etmek, önlemek anlamlarına gelir.
Hâkimin davayı neticeye bağlamasına hüküm denmesi,
taraflar arasındaki düşmanlığı önlediği içindir.
Hüküm, bir şeyi diğerine dayandırma, emir ve irade
manasında da kullanılmıştır. (M. Salahî,
Kamûs-i Osmânî, III, 297; H. Karaman, Fıkıh Usûlü,
İstanbul 1963, 170)

Terim olarak 'hüküm'ü fıkıh usulü
bilginleri şöyle tarif etmişlerdir: "Mükellef (yükümlü)
kimselerin işleriyle ilgili Allah ve Resulü'nün hitaplarıdır."
Meselâ; Allah'ın "namaz kılınız", "adam
öldürmeyiniz" hitapları birer hükümdür.

Fâkîhlere göre ise hüküm, bu hitâbın eser ve
neticesidir. (Abdulvehhab Hallâf, İlmu Usûli'l-Fıkh, Kahire
1978, 100) "Namaz kılınız" hitâbının
eser ve neticesi farz, "adam öldürmeyiniz" hitâbının
ise haramdır. Buna göre namaz kılmanın hükmü farz, adam
öldürmenin hükmü ise haramdır.

Fıkıh usulü bilginlerine göre dinî
hükümler iki kısma ayrılır:

Birincisi teklifi hükümlerdir. Bir işin
yapılmasını ya da yapılmamasını gerektiren
veya ikisi arasında tercih etmekte serbest bırakan hükümlerdir.
Bir işin yapılmasını gerektiren hükümlere farz ve
mendup, yapılmamasını gerektirene haram ve mekruh, muhayyer
* bırakılan hükme de mübah denir. (Abdulvehhab Hallaf, a.g.e.
101)

İkincisi ise vaz'î hükümlerdir. Bunlar, ibadet
ve muamelelerin sıhhati için gerekli olan şartları gösteren
hükümlerdir. Bir fiil işlenirken dinî kurallara uygun olup olmadığı
bu tür hükümlerle anlaşılır. Meselâ alışverişin
sahîh olmasıyla ilgili hükümler bu kabildendir.

İman-amel ve ahlâk açısından hükümlere
gelince;

Bu açıdan İslâm'daki hükümler üç kısma
ayrılır:

1- İtikâdı Hükümler: Allah'ın
varlığı, birliği, sıfatları, peygamberler,
melekler ve ahiret hayatı gibi inançla ilgili olan hükümlere
itikâdî hükümler denir.

2- Amelî Hükümler: Bu da üç kısma
ayrılır:

a- Namaz, oruç, zekât ve hac gibi ibadetlerle ilgili
hükümler.

b- Alışveriş, evlenme-boşanma gibi
muamelelerle ilgili hükümler.

c- Çeşitli suçlara dünyada verilecek cezalarla
ilgili hükümler.

3- Ahlâkî esaslarla ilgili hükümler: (Ö. N. Bilmen,
Muvazzah İIm-i Kelâm, İstanbul 1979, 71-72)

Durak PUSMAZ


Konular